Wpływ systemów sztucznej inteligencji (AI) na procesy społeczne nie ulega wątpliwości. Pozostaje on jednak słabo zbadany w swoich następstwach dla tych procesów. Szum medialny wokół AI, podobnie jak towarzyszące jej rozwojowi mity, nie pomagają w zmianie tego stanu rzeczy.
Prowadzone w obszarze „Społeczne ramy zastosowań systemów sztucznej inteligencji” działania mają na celu wypracowanie poszerzonego rozumienia systemów AI oraz ich osadzenie w szerszej ramie społecznej, politycznej, gospodarczej i ekologicznej. Przedmiotem krytycznej refleksji uczynimy nie tylko następstwa rozwoju tych systemów dla jakości interakcji społecznych i procesów wytwarzania wiedzy, ale również granice,
w których może on być zgodny z ekonomią wartości i wymogami termodynamicznymi.
Z jednej strony przyjrzymy się retrospektywnie teoriom, założeniom i przekonaniom, które doprowadziły do wyłonienia się „sztucznej inteligencji” na przecięciu wielu dyscyplin, od cybernetyki do nauk kognitywnych i informatyki. Natomiast z drugiej strony sprawdzimy, na ile wiedza pochodząca z nauk społeczno-humanistycznych, a także charakterystyczne dla nich podejścia lub metody, od krytyki społeczeństwa, technokrytyki i fenomenologii do badań w działaniu, badań partycypacyjnych, badań poprzez sztukę i rozmaitych nurtów charakterystycznych dla nauk o projektowaniu, mogą inspirować zmianę dominujących praktyk inżynieryjnych, tworząc przeciwwagę dla kulturowej hegemonii tech-biznesu.
Koordynator obszaru:
dr hab. Michał Krzykawski, prof. UŚ
Centrum Badań Krytycznych nad Technologiami Uniwersytetu Śląskiego
Wsparcie merytorczyne:
dr hab. Piotr Sankowski, prof. UW
Instytut Informatyki Uniwersytetu Warszawskiego, IDEAS NCBR, MIM Solutions
Plany na 2025 rok:
Seminarium: Umysł-maszyna / dekonstrukcja
Data i miejsce: styczeń-czerwiec 2025, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Terminy najbliższych spotkań:
- 30 kwietnia
- 14 maja
Udział w spotkaniu możliwy wyłącznie po kontakcie z osobą koordynującą: monika.halicka@fundacjagap.pl
Prowadzenie: dr hab. Piotr Augustyniak, prof. UEK, dr hab. Bartosz Kuźniarz, prof. UwB; prof. dr hab. Jerzy Hausner, dr hab. Michał Krzykawski, prof. UŚ; dr hab. Andrzej Leder, prof. IFIS PAN.
Organizatorzy: Instytut Filozofii Uniwersytetu Śląskiego, Katedra Filozofii Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Wydział Filozofii i Kognitywistyki Uniwersytet w Białymstoku
Seminarium Świeradowskie: Przestrzeń i wyobraźnia w naukach
Data i miejsce: marzec 2025, Świeradów-Zdrój
Organizatorzy: prof. dr hab. Anna Giza, prof. dr hab. Jerzy Hausner, dr hab. Michał Krzykawski, prof. UŚ
Spotkanie będzie podsumowaniem cyklu seminariów o tym samym tytule, prowadzonych od października 2023 r. do grudnia 2024 r. Wydanie publikacji planowane jest na 2026 r.
Panel dyskusyjny, Kongres Regeneracji Miast 2025, EC1 Łódź, 9-10 kwietnia 2025
Miejskie polityki uwagi
Głos wprowadzający: Michał Krzykawski (Uniwersytet Śląski, Fundacja Pracownia Współtwórcza)
Panel dyskusyjny:
Magdalena Bigaj (prezeska Instytut Cyfrowego Obywatelstwa),
Katarzyna Janota (projektantka, prezeska Fundacji Grupa Robocza),
Małgorzata Kuciewicz (architektka, Kolektyw Centrala),
Przemysław Pałka (prawnik UJ,kierownik projektu Consumer Law, Mental Health & Attention Economy).
Moderacja: Anna Cieplak (pisarka, prezeska Fundacji Pracownia Współtwórcza)
Uwaga stała się kluczowym zasobem gospodarki (tzw. gospodarka uwagi, attention economy). Zasób ten, jak każdy inny, można trwale wyczerpać poprzez jego rabunkową, technologicznie uskutecznioną i wyrafinowaną, eksploatację. Warto więc uwagę uczynić przedmiotem międzysektorowej polityki, której celem jest regeneracja uwagi – nie tyle jako dającego się spieniężyć zasobu, ile jako zdolności poznawczej wymagającej szczególnej ochrony w środowisku przesyconym informacjami. W panelu zastanowimy się nad tym, jak taką politykę prowadzić i jak regeneracji uwagi mogłyby służyć polityki miejskie w ramach już istniejących w miastach instytucji. Wprowadzenie posłuży do zarysowania całościowego ujęcia uwagi i rozróżnienia wielu jej wymiarów: psychologicznego (uwaga tej lub innej jednostki), ogólnospołecznego (tworzenie relacji między mieszkańcami w przestrzeniach cyfrowych), gospodarczego (model biznesowy platform cyfrowych nastawiony na ciągłe wyzyskiwanie uwagi użytkowników) i filozoficznego (związek między techniką a organizacją uwagi i wolnością człowieka). Natomiast w panelu porozmawiamy o tym, w jaki sposób o uwagę można się zatroszczyć poprzez zmianę podejścia do projektowania artefaktów cyfrowych, funkcji architektury, prawa konsumenckiego, zdrowia psychicznego i pracy z tekstem literackim. Będziemy również postulowali, aby „ekologia uwagi” stała się jednym z kluczowych i do tej pory niewidocznych, wyzwań tzw. zielonej transformacji, a także aby została rozpoznana jako
Sesja specjalna: Ekonomia wartości w dobie systemów sztucznej inteligencji OEES 2025
W książce The AI Mirror filozofka Shannon Vallor argumentuje, że systemy AI nie zapewnią nam zrównoważonej przyszłości bez zmiany instytucji politycznych i ambitnych inicjatyw gospodarczych. Co więcej, systemy AI mogą taką zmianę udaremniać lub opóźniać, ponieważ odzwierciedlają niczym w lustrze powiązane z obecnym modelem rozwoju wzorce wartościowania, które doprowadziły do ekologicznej i etycznej zapaści. Realna zmiana trajektorii rozwoju systemów AI wymaga więc radykalnej zmiany ekonomicznego języka wartości, a także pytań o głębszy sens automatyzacji – o to, co warto automatyzować i w jakim celu. Jakie są możliwe-niemożliwe szanse na taką zmianę? Gdzie szukać sojuszników?
Uczestnicy i uczestniczki sesji:
Karolina Kulicka (ADD Analizy/Dane/Dialog)
Jan Oleszczuk-Zygmuntowski (Polska Sieć Ekonomii)
Katarzyna Szymielewicz (Fundacja Panoptykon).
Zuzanna Warso (Fundacja Open Future)
Moderacja: Michał Krzykawski (Uniwersytet Śląski w Katowicach)
Inicjatywy zrealizowane w 2024 roku:
Konferencja: Informatyka, społeczeństwo i granice automatyzacji
Konferencja: Algorytmy i zaufanie w demokracjach przemysłowych
Data i miejsce: 10 października 2024, godz. 10:00-17:45, spinLAB, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Bazujące na zaufaniu relacje łączą nas ze światem – z instytucjami, z innymi ludźmi, z urządzeniami. Wbrew indywidualistycznemu modelowi racjonalności, który narzuciła nowoczesna myśl ekonomiczna, zaufanie nie sprowadza się do kalkulacji ryzyka czy kalkulacji interesu własnego, lecz tworzy najbardziej elementarną więź społeczną. Zaś na głębszym poziomie ufność samą w sobie można rozumieć jako stosunek do świata (Hunyadi 2020, 2024).
Jak jednak ufać w świecie kształtowanym przez ustrukturyzowane algorytmicznie i generowane automatycznie informacje, których wiarygodność coraz trudniej sprawdzać w dobie błyskawicznego rozwoju generatywnych systemów AI? Jakim przekształceniom ulegają w tym kontekście relacje zaufania i jak te relacje odbudować w demokracjach przemysłowych, w których kredyt zaufania jest rekordowo niski?
Podczas konferencji będziemy szukać odpowiedzi na te pytania wraz z przedstawicielami i przedstawicielkami różnych dziedzin nauki (socjologii, politologii, prawa, informatyki, ekonomii, medioznawstwa, filmoznawstwa, pedagogiki, filozofii i nauk o literaturze), świata polityki, związków zawodowych, organizacji pożytku publicznego i innych organizacji pozarządowych.